7 adviezen om mentaal gezond door de coronacrisis te gaan

Dit is een bewerkte en ingekorte versie van een artikel van Trimbos-instituut, gericht op werkgevers. Lees hier de volledige versie inclusief de literatuur- en onderzoeksbronnen.

1. Bied perspectief
2. Zorg voor dagstructuur
3. Houd contact!
4. Stimuleer ontwikkeling en uitdaging
5. Stimuleer een gezonde leefstijl
6. Zorg voor regie
7. Bied hulp waar nodig

 

1. Bied perspectief, én hoop

We hebben nu aan alle kanten te maken met grote onzekerheden: met betrekking tot het verloop van de corona-epidemie zelf én de maatschappelijke en economische gevolgen daarvan. Vertrouwen in de toekomst is een belangrijke beschermende factor voor depressie, angst en zelfs suïcidaliteit. Hopeloosheid is juist geassocieerd met meer roken, drinken, drugsgebruik en een slechtere gezondheid. Zorg dragen voor vertrouwen in de toekomst is dus een belangrijke pijler voor ons welbevinden. Mensen met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt hebben in deze coronacrisis vaak extra stress over het behoud van hun baan, opdrachten of inkomen.

• De coronacrisis blijkt geen sprint maar een marathon. Geef aan dat dit tegenvalt, maar dat ook aan een marathon een einde komt. Dat we die marathon samen lopen, geeft veel mensen steun.
• Maak mensen bewust van hun eigen kracht. Mentale klachten horen bij een crisis zoals deze en bij de meesten gaan die klachten weer over als de crisis voorbij is. Mensen zijn weerbaarder dan ze vaak denken.
• Er zijn veel tips, informatielijnen en online tools beschikbaar die ondersteuning bieden in lastige tijden. Breng die onder de aandacht van medewerkers.

2. Zorg voor dagstructuur

Wanneer de standaardstructuur in een keer wegvalt van school, werk en andere voorzieningen, slaagt niet iedereen er goed in om invulling te geven aan de dag. Verveling neemt toe en meer roken, drinken of blowen is dan verleidelijk. Zo zagen we tijdens de lockdown een toename van cannabis- en tabaksgebruik. Ook bij de groep die door corona meer ging drinken speelt verveling een belangrijke rol. Een gebrek aan duidelijke dagstructuur heeft vaak ook gevolgen voor het slaapritme.

• Werkgevers kunnen bijdragen aan een gezonde dagstructuur door medewerkers te ondersteunen die thuiswerken. Zie hier voor suggesties van TNO.
• Aandacht voor slaap is relevant: er zijn verschillende interventies die behulpzaam kunnen zijn daarbij, zoals snelbeterinjevel.nl.

 

3. Houd contact!

De coronamaatregelen maken het moeilijker om te voldoen aan één van de belangrijkste menselijke behoeften: die van (fysiek) contact en verbondenheid met anderen. Mensen die sociale isolatie en eenzaamheid ervaren, hebben vaak een zwakkere weerstand, slapen slechter, hebben vaker last van depressies, problematisch alcohol- en drugsgebruik en hebben sneller te maken met cognitieve achteruitgang. De negatieve impact van de coronacrisis is vaak minder groot als online contact (deels) mogelijk is. Corona heeft voor veel mensen gelukkig ook positieve sociale gevolgen. Respondenten die wij vroegen naar positieve gevolgen van de crisis, gaven aan meer saamhorigheid te ervaren. De gedeelde corona-ervaringen en het thuiswerken zorgden voor meer contact met huisgenoten en buren. Je verbonden voelen met anderen is een sterke beschermende factor tegen allerlei vormen van psychische problemen.

• Maak online sociaal contact toegankelijk voor iedereen.
• Denk na over hoe we de saamhorigheid en verbondenheid, zoals meer contact met collega’s en buurtgenoten, kunnen behouden.
• Maak ruimte voor contact tussen collega’s buiten de inhoudelijke overleggen om. Bijvoorbeeld met online koffiemomenten of een op een telefoontjes die niet over werk gaan.

 

4. Stimuleer ontwikkeling en uitdaging

Het advies om zo veel mogelijk thuis te werken, heeft ook grote gevolgen voor de ontwikkeling van werkenden. Het zorgt enerzijds voor een versnelde ontwikkeling van digitale vaardigheden, en veel online contact. Maar voor het gevoel van verbondenheid, je ergens thuis voelen, is ook offline contact nodig. Vooral voor nieuwe werknemers is het onder deze omstandigheden moeizaam om hun weg en plek te vinden in een organisatie.

• Besteed extra aandacht aan nieuwe medewerkers, zodat ze hun collega’s en de organisatie leren kennen.
• Bewaak dat in deze periode de ontwikkeling van medewerkers niet stil staat. Dit is het moment om online colleges, trainingen aan te bieden.

 

5. Stimuleer een gezonde leefstijl

Een gezonde leefstijl is belangrijker dan ooit. De meeste coronapatiënten die dit voorjaar op de IC belandden hadden immers last van overgewicht, obesitas en/of chronische aandoeningen die vaak samenhangen met leefstijl. Door gezond te leven en voldoende te bewegen, kunnen mensen bovendien beter omgaan met stress en tegenslag.

• Stimuleer en faciliteer mogelijkheden voor activiteiten buiten. Verblijven in een groene omgeving is goed voor de mentale gezondheid (stress, angst, depressie, dementie), en draagt bij aan een gezonde weerstand.
• Inventariseer wat er binnen de organisatie gedaan kan worden om een gezonde leefstijl te bevorderen en ondersteunen, bijvoorbeeld met de gratis tools van Vitaal Bedrijf. Met kleine stappen is vaak al veel te bereiken.

Kijk ook bij de tips elders op de website voor onder andere beweegoefeningen, recepten, en omgaan met stress.

6. Zorg voor regie

Vooral wanneer maatregelen ingrijpend zijn, kan dat voor spanning zorgen. Naast de al eerder genoemde impact op ouderen en jongeren, zagen we in de periode van de lockdown dat in bijvoorbeeld jonge gezinnen – die ineens een baan of hun eigen andere activiteiten thuis moesten combineren met thuisonderwijs – de stress en spanning soms sterk toenam. Wanneer mensen het gevoel hebben dat ze geen regie over hun leven hebben, zorgt dat voor stress- en depressieklachten.

• Zorg voor transparantie en consistentie in beleid en communiceer daar helder over.
• Betrek mensen die mogelijk geraakt gaan worden bij de ontwikkeling van het beleid.
• Sommige mensen hebben een zetje nodig om te bedenken wat nog wèl kan. Daag hen uit om nieuwe dingen te ontdekken die nog wel kunnen, door bijvoorbeeld goede voorbeelden te delen.

7. Bied hulp waar nodig

Via huisarts, arbodiensten en online platformen is steun voor mentale problemen en middelenproblematiek beschikbaar.

• Breng deze op een laagdrempelige manier onder de aandacht bij werknemers, bijvoorbeeld door in een nieuwsbrief te wijzen op platformen als www.snelbeterinjevel.nl en www.thuiswerkenistopsport.nl.
• Zorg dat managers ondersteund worden bij het signaleren van mentale problemen bij hun teamleden.

Tot slot

Dat corona en de bijhorende maatregelen ook komende tijd impact gaan hebben op het welbevinden is evident. Veel dingen die dat bepalen, zoals de beschikbaarheid van een vaccin of de wereldwijde economische gevolgen, liggen buiten onze invloedsfeer. Wat we wel kunnen doen is proberen het coronabeleid zo ‘welbevinden-proof’ mogelijk maken, met onder andere de eerdergenoemde adviezen. Ons welbevinden is niet alleen een kwestie van maatregelen en een zaak van beleidsmakers. Het ligt in de handen van velen. De horecaondernemer die dekentjes op zijn terras neerlegt, zodat mensen elkaar buiten in de kou kunnen ontmoeten. De hoteleigenaar die zijn leegstaande kamers beschikbaar stelt voor de opvang van daklozen, die daardoor eindelijk een eigen plek hebben en rust ervaren. De werkgever die zijn kantoor blijft openstellen voor mensen die thuis veel stress en eenzaamheid ervaren. Sommige waardevolle oplossingen vragen niet veel meer dan inlevingsvermogen, out of the box durven denken en lef.

Vanuit het Trimbos-instituut blijven we de komende tijd onderzoeken wat de impact is van corona op het welbevinden bij verschillende groepen. De inzichten die daaruit voortvloeien zullen we telkens proberen te vertalen in concrete adviezen. Dat helpt hopelijk om mentaal gezond de crisis uit te komen.

Hebt u zelf adviezen die anderen kunnen helpen bij het ontwikkelen van een corona ‘welbevinden-proof’ beleid? Laat het ons weten! Stuur een mail naar Ninette van Hasselt via nhasselt@trimbos.nl ovv corona-advies.