Aanpak hinderlijk geluid: ziekteverzuim daalt, productiviteit stijgt

Rinkelende telefoons, kletsende collega’s, een ratelende printer, een koffiemachine die de bonen maalt en het geroezemoes op de achtergrond. Zie je in die omgeving nog maar eens te focussen op je werk. “Dat lukt meestal wel”, zegt Judith Veen, die zich met Heart2Hear richt op het verbeteren van de geluidsomgeving in onder andere ziekenhuizen. “Maar voor het brein is het topsport, want al die chaotische geluiden moeten worden weggedrukt om de concentratie te behouden.” 

Een ongezonde geluidsomgeving kan daarom leiden tot allerlei klachten, zoals hoofdpijn, vermoeidheid en concentratieproblemen, vertelt Veen. “Ik hoor regelmatig verhalen van mensen die na een werkdag eerst drie kwartier op hun slaapkamer gaan zitten om de hectiek van alle geluiden van zich af te laten glijden.“ Maar dit zijn volgens haar slechts de gevolgen op korte termijn. “Mensen die vaak en lang worden blootgesteld aan hinderlijk geluid, kunnen stressklachten krijgen. En dat kan weer leiden tot slaapgebrek, moeite met ontspannen, korte lontjes en het maken van fouten. Een burn-out ligt dan op de loer.”

Om ervoor te zorgen dat mensen tot hun pensioen vitaal kunnen werken, moet er daarom niet alleen aandacht zijn voor de vijf bekende leefstijlthema’s (bewegen, voeding, roken, mentale balans en alcohol & drugs), maar ook voor een goede geluidsomgeving, vindt Veen. “Organisaties die maatregelen treffen om hinderlijk geluid te reduceren, bieden hun werknemers een gezondere werkomgeving met een lagere psychosociale arbeidsbelasting. Dat betekent een daling van het ziekteverzuim en een stijging van de productie met 3 tot 9 procent, zo blijkt uit onderzoek. Dus ook de werkgever heeft er veel baat bij.”  

Taboe en schaamte

Mensen met een verminderd gehoor, tinnitus en overgevoeligheid voor geluid lopen extra risico op klachten in een ongezonde geluidsomgeving. Maar wat veel mensen volgens Veen niet weten, is dat maar liefst één op de acht Nederlanders minder horend is. “Vaak zijn werkgevers niet op de hoogte van de gehoorproblemen van medewerkers, omdat er nog een taboe op rust. Ze schamen zich ervoor, maar vanaf ons 50ste gaan we allemaal minder horen, dus het is heel normaal. Het is net als met het zicht. Dat is bij de één ook beter dan bij de ander en gaat ook achteruit naarmate je ouder wordt. Het is eigenlijk wel gek dat we er zo moeilijk over doen als we wat minder goed horen.”

“Aan de andere kant zijn gehoor en geluid ook geen onderwerpen die vanuit de werkgever worden besproken”, vervolgt Veen. “Bekende overbelastingsklachten die bij de arboarts aan bod komen, gaan altijd over de relatie met de leidinggevende, werkdruk en ergonomische werkplekken. Ik zou graag zien dat bedrijfsartsen ook even stilstaan bij hoe iemands werkomgeving eruitziet. Kun je iets vertellen over het geluid? Lopen er veel mensen langs? Hoe is het met je gehoor? Als je als werkgever niet weet wat er speelt, kun je er ook niets aan doen.”

Bewustwording over geluid

Volgens Veen moet er eerst meer bewustwording komen over de impact die geluid op gezondheid en efficiëntie kan hebben. “Daarna vertelt het verhaal zich eigenlijk vanzelf. Dan realiseren mensen zich ineens dat ze zich vaak bovenmatig moeten concentreren om hun werk goed te kunnen doen.” Veen merkt dat het thuiswerken in deze tijd al meer bewustwording heeft gebracht. “Mensen ervaren nu hoeveel rust het thuiswerken geeft en hoe druk hun werkplek eigenlijk is. ‘Hoe moet dat straks als we weer met zijn allen bij elkaar zitten?’, hoor ik regelmatig.“ 

Maar wat kun je nu verder doen als werkgever behalve het gesprek aangaan met je medewerkers over geluid? Veen: “Je kunt een deskundige laten langskomen en een aanvullende geluidsmeting laten doen.  Die pikt er namelijk haarfijn uit welke geluiden storend zijn. Als je er als werkgever of leidinggevende middenin zit, heb je dat vaak niet eens meer door. Daarna kun je maatregelen treffen om hinderlijk geluid te reduceren.”

Dunne wandjes en deuren met kieren

Marjolein van Swinderen, afdelingshoofd Voorbereiding Opname in het St. Antonius Ziekenhuis, kwam in contact met Veen nadat een aantal collega’s van het team preoperatieve screening zelf aan de bel had getrokken omdat ze hinderlijke geluiden ervoeren op de poli in Nieuwegein. Ze werken naast elkaar in glazen spreekkamers met dunne wandjes en deuren met kieren, waardoor ze veel last hadden van de telefoons die continue rinkelden en de gesprekken van de anderen. Daarnaast kregen ze ook nog de geluiden uit de wachtkamer mee.

“In april 2021 hebben we daarom een werkplekonderzoek en een geluidsmeting laten uitvoeren door Judith”, vertelt Van Swinderen. “Daar kwam onder meer uit dat het geluid in onze glazen kamertjes heel erg weerkaatst. We hebben toen besloten akoestische plafondplaten en vitrages aan te schaffen. En voor de kieren in de deuren hebben we rubberen strips besteld.” Naast deze eerste grote aanpassingen, zijn ook wat kleinere dingen aangeschaft voor de medewerkers, zoals goede koptelefoons en telefoonsplitters, zodat gesprekken niet meer op de speaker hoeven te worden gezet als er iemand moet meeluisteren. 

Plantenbak en sticker

In oktober heeft Veen nog een workshop gegeven voor twee teams van de afdeling die Van Swinderen leidt. Daarin deed ze nog meer suggesties om hinderlijke geluiden te beperken. “Onze wachtkamer is een open ruimte in de doorlooprichting naar de Spoedeisende Hulp. Het is een plek waar mensen vaak even gaan zitten om een telefoontje te plegen en de collega’s in de spreekkamers hebben daar dan weer last van. Judith heeft geadviseerd een plantenbak aan te schaffen die fungeert als een soort van afscheiding tussen de looproute en de wachtkamer van onze poli. Daarnaast zijn we voornemens een sticker op te hangen waarop staat dat je niet mag bellen in de wachtkamer.”  

Als alle voorgenomen maatregelen zijn getroffen, zal Veen een nieuwe meting doen, vertelt Van Swinderen. “Dan kunnen we zien wat het verschil is. En als we na de meting nog meer nodig hebben, gaan we weer een stapje verder. Wat ik in ieder geval graag nog zou willen zien in de toekomst, is dat ook de plafondplaten in de wachtkamer worden vervangen door akoestische platen. Daarnaast willen we nog wat doen aan het lawaai van de grote vervoerskarren die boven onze poli rijden. Een teamhoofd bekijkt waar nu het meeste lawaai door die karren vandaan komt. Zijn het bijvoorbeeld de wielen of is het de bagage die op de karren ligt?” 

Materialen die geluid absorberen

Veen wijst erop dat het echt niet altijd dure aanpassingen hoeven te zijn om hinderlijke geluiden tegen te gaan. “Natuurlijk, een nieuw plafond is een investering en kost geld, maar veel dingen kunnen op een vrij eenvoudige manier al een verbetering opleveren. Je kunt schuiven met spullen die geluid maken, zoals een printer verplaatsen naar het magazijn of een koffiemachine verder weg zetten. En als je allemaal harde materialen hebt, dus een laminatenvloer of harde glazen wanden, adviseer ik een inrichting met wat zachtere materialen die in staat zijn om geluiden te absorberen. Ook dat hoeft niet heel duur te zijn.” 

Volgens Veen is er veel winst te behalen als er meer aandacht komt voor een goede geluidsomgeving op de werkvloer, maar dan moet er ook een aanpassing van de arbowet komen. Want ondanks die wetgeving staat lawaaidoofheid al jaren in de top drie van meest gemelde beroepsziekten, zo blijkt uit onderzoek van Veiligheid.nl. “De huidige arbowet schrijft voor dat geluiden tot 80 decibel geoorloofd zijn. En daar slaan we wat mij betreft echt de plank mis, want dat is net iets harder dan het geluid van een stofzuiger. Daar acht uur inzitten, is geen gezonde werk- en geluidsomgeving.” Veen en de belangenvereniging Hoormij ∙ NVVS kijken momenteel met de ministeries van VWS en SZW naar nieuwe normen die beter passen bij de definitie van hinderlijk geluid.